Bilişsel Esneklik Nedir? Nasıl Kazanılır?

Aynı anda birden fazla önemli göreve nispeten kolaylıkla odaklanabilen biriyle hiç çalıştınız mı? Veya son teslim tarihinin baskısı altında yeni bir fikir bulabilen biri? Bunların hepsi bilişsel esnekliğin tanımını açıklamaya yardımcı olan örneklerdir.

Bilişsel esneklik, işyerinde olduğu kadar günlük yaşamda da başarının anahtarıdır. Esnek düşüncenin çeşitli durumlara uyum sağlamasına olanak tanır. Doğru koçlukla bilişsel esnekliğinizi daha da hızlı oluşturabilirsiniz.  Sizin ve ekibinizin birlikte bilişsel esnekliği nasıl oluşturabileceğinizi görmek için etkin iletişim eğitimi alabilirsiniz.

Bilişsel Esneklik Nedir?

Bazen bilişsel değişim olarak da tanımlanan bilişsel esneklik, tamamen beyninizin yeni, değişen veya planlanmamış olaylara uyum sağlama yeteneği ile ilgilidir. Bilişsel esneklik aynı zamanda  bir düşünme biçiminden diğerine geçme yeteneğidir ki; görev değiştirme olarak da bilinir.

Bilişsel Esneklik Nasıl Kazanılır?

İşe başlamadan önce bilişsel esneklik konusunda nerede durduğunuzu bilmek ister misiniz? İşte araştırmacıların geliştirdiği ifadeler. Sizin işiniz bu ifadelerin sizin için doğru mu yanlış mı olduğuna karar vermek olacak:

1. Rahatsız edici düşünce ve duygularla dikkatim kolayca dağılır.
2. Düşüncelerim ve duygularım konsantre olma yeteneğimi etkiliyor.
3. Duygularımı yönetmekte zorlanıyorum.
4. Dikkatimi olumsuz düşünce ve duygulardan uzaklaştırmak benim için zor.
5. Düşüncelerim ve duygularım üzerindeki kontrolümü kaybettiğimi hissediyorum.
6. Dikkatimi dağıtan düşünceleri görmezden gelmek benim için kolaydır.
7. Müdahaleci düşüncelerden veya duygulardan kurtulmak zordur.
8. Hoş olmayan düşünceleri veya duyguları bir kenara bırakmayı kolay buluyorum.
9. Düşüncelerime ve duygularıma hakim olabilirim.
10. Problemi çözmenin birden fazla yolunu düşünmek için zaman ayırırım.
11. Olaylara birçok açıdan yaklaşıyorum.
12. Cevap vermeden önce durumu birçok açıdan değerlendiririm.
13. Tepki vermeden önce olaylara farklı açılardan bakmak için zaman ayırırım.
14. Harekete geçmeden önce durumla en iyi şekilde başa çıkmanın birkaç yolunu düşünmek için zaman ayırırım.
15. Nasıl harekete geçeceğimi seçmeden önce seçeneklerimi tartarım.
16. Durumu yeniden çerçeveleyerek düşüncelerimi veya hislerimi yönlendiririm.
17. Durumu bir bağlama oturtarak düşüncelerimi ve hislerimi kontrol ederim.
18. Nasıl yanıt vereceğime karar vermeden önce kolayca birden fazla başa çıkma seçeneği düşünebilirim.

Bilişsel esneklik, günlük yaşamınızın küçük anlarında pratik yapmayı gerektirir. Kendi bilişsel esnekliğinizi geliştirmek istiyorsanız işte veya evde pratik yapabilirsiniz. Üzüldüğünüzde veya sıkışmış hissettiğinizde kendinize biraz zaman vermeyi unutmayın. Bilişsel esnekliği geliştirmek pratik gerektirir. Hala takılma yaşıyorsanız bu normaldir. Birkaç saniye duraklayın ve nefes alın ve bu durumda başka nelerin mümkün olabileceğini düşünün.

Bilişsel Esneklik Nasıl Geliştirilir?

Yeni yürümeye başlayan bir çocukla sohbetten bir yöneticiyle sohbete geçmenin nasıl bir his olduğunu düşünün. Doğru zihin çerçevesine girmek ve tarzınızı farklı kitlelere uyarlamak birkaç dakikanızı alabilir. İki yetişkin arasında geçiş yapmak bile aralarındaki bireysel farklılıklara bağlı olarak zor olabilir.

Yapılan araştırmalarda maymunların %100’ü bir kısa yol bularak bilişsel esneklik gösterdi. Ancak insanların sadece %60’ı aynı şeyi yaptı. Bilişsel esneklik uygulamak, beyninizde yeni sinir yolları oluşturabilir ve bilişsel esneklik becerinizi geliştirebilir. Bu farklı düşünmeyi  ve yaratıcı problem çözümlerini kolaylaştırır. Zor bir duruma farklı bir şekilde yaklaşabilmeniz için bilişsel esnekliğinizi geliştirmenin bazı yolları şunlardır:

1. Küçük başlayın

Bilişsel esnekliği uygulamanın bir yolu, onu hayatınıza küçük, düşük riskli yollarla sokmaktır. Konfor alanınızın çok dışına çıkmadan kendinizi yeni durumlara ve farklı bağlamlara maruz bırakabilirsiniz. Örneğin; en sevdiğiniz restorandan bir daha yemek sipariş ettiğinizde ilk tercihinizi sipariş etmek yerine ilk üç yemekten bir şey seçin.  Menünün değişip değişmediğini veya akşam için en sevdiğiniz yemeğin tükendiğini hayal edin. Küçük esnek adımlar atarak esneklik uygulamanız gerektiğinde diğer seçeneklere açılmaya başlayacaksınız. Ayrıca yeni restoranlar ve yeni deneyimler denemeye daha açık olacaksınız. Küçük başlasanız bile bilişsel esnekliğinizi geliştirmeye başlayabilirsiniz.

Yakın tarihlerde yapılan bir araştırmada bilim insanları farelere küçük arabaları sürmeyi öğretti. Fareler şunları öğrendiler:

• Fareler, temel bilgileri öğrendikten sonra yeni zorluklara daha açık hale geldi.
• Farelerin stres seviyeleri, araba kullanmayı öğrendikten sonra düştü.
• Daha zengin ortamlar daha hızlı öğrenmeye yol açtı.

Fareler gibi kendinizi yeni deneyimlere ve zorluklara açarsanız daha fazlasını deneyimlemeye daha açık olacaksınız.

2. Empati kaslarınızı geliştirin

Başkalarının deneyimlerini, süreçlerini, rutinlerini ve yöntemlerini anlamak, bilişsel esneklik oluşturmanıza yardımcı olur. Çünkü tek yolun kendi yolunuz olduğu zihniyetinden kurtulmanızı sağlayacaktır. Empati kurmakta zorlanıyor musunuz? Bir hikayeyi başka birinin bakış açısından görmek için kurgu okumayı deneyin. Ayrıca karşılaştığınız zorluklarla iş ortamındaki diğer insanlara yaklaşmaya başlayabilirsiniz. Onlara bir soruna nasıl yaklaşacaklarını sorun. Açıklamalarını yaparken aktif olarak dinlediğinizden emin olun.

Belki de iş arkadaşınızın yaklaşımına katılmayacaksınız. Ama egzersizin amacı bu değil. Bunu yapmak, onların bakış açısından görmenize yardımcı olacak. Ayrıca dinlemek empatinizi geliştirmenize yardımcı olabilir ve sizi daha iyi bir öğrenci yapar. Bir soruna yaklaşmanın birkaç yolu olduğunu görmeye başlayacaksınız.

3. Düşüncelerinizi kesintiye uğratın ve yönlendirin

Bu taktik, kendileri hakkında olumsuz düşüncelerle tavşan deliğine girme eğiliminde olan insanlar içindir. Felaketleştirme , bilişsel katılığın yaygın bir göstergesidir. İşte bir örnek: Hiç olumsuz bir şey yaşadınız ve sonra kendinize başarısız olduğunuzu ve hiçbir zaman doğru bir şey elde edemeyeceğinizi söylemeye başladınız mı? Bir hata yüzünden kovulacağınızı ve asla başka bir iş fırsatı bulamayacağınızı düşünmeye başlayabilirsiniz. Beş saniye içinde beyniniz, “Ben başarısızım ve her zaman  öyle olacağım” diye düşünme noktasına gelir. Bu olduğunda, düşüncelerinizi yeniden yönlendirme alıştırması yapabilirsiniz. Ne düşündüğünüze dikkat edin ve zihninizden geçen düşünceyi durdurun. Konuyu tamamen başka bir şeyle değiştirin.

Bir yürüyüşe çıkabilir, öğle yemeğine normalden daha erken gidebilirsiniz. Bunu, düşünceleriniz üzerinde “duraklat” düğmesine basmak olarak düşünün. Beynine endişelenmeyi bırakması, yönlendirmesi ve başka bir şeye odaklanması için baskı yapıyorsunuz. Bu bir bilişsel esneklik eylemidir. Ne kadar çok yaparsanız, o kadar kolay olur.

4. Kendinize başka neyin doğru olabileceğini sorun

Bu ipucunu kendiniz deneyebilirsiniz. Ancak bu aynı zamanda yöneticilerin çalışanlarla etkileşime girerken kullanması için harika bir taktiktir.

Çalışanlarınızdan biri sıkışmış, sinirli veya biraz inatçıysa bunu kullanabilirsiniz.

Onlara, “Başka ne doğru olabilir?” diye sorun. Bunu nazik ve kibar bir şekilde yaptığınızdan emin olun. Bu, bir duruma daha geniş bir açıdan bakmalarına yardımcı olacaktır. Onları diğer bakış açılarını düşünmeye ve diğer olası seçeneklere bakmaya teşvik edecektir. Örneğin; bir çalışan iptal edilen bir müşteri toplantısına üzülürse şunları söyleyebilir: “Müşteri iptal etti ve büyük olasılıkla rakibimizle iş birliği yapacaklar. Farklı fiyatlamamız gerektiğini biliyordum.”

Bir yönetici olarak göreviniz, onları başka nelerin doğru olabileceği konusunda düşünmeye teşvik etmektir. Belki müşteri hastalanmıştır. Belki bilmediğiniz başka bir şey ortaya çıktı.

Çok fazla alternatif açıklama var. Çalışanlarınızı bu şekilde düşünmeye teşvik etmek, yalnızca bilişsel esneklik becerilerini değil aynı zamanda stratejik düşünme becerilerini de geliştirir. Çalışanlarınızın bu becerilerini geliştirmesi amacıyla onları  etkin iletişim eğitimi almaya teşvik edebilirsiniz.

Bilişsel Esneklik Özellikleri Nelerdir?

Bilişsel esneklik üst bilişsel fonksiyonlardan birisidir ve yürütücü fonksiyonların bir parçasını oluşturur. Yürütücü fonksiyonlar kişinin hedef belirleyip, plan yapıp gerçekleştirmesini, kendi hareketlerini denetlemesini sağlar.

Güçlü bilişsel esnekliğe sahip kişilerin sahip olduğu özellikler genelde şu şekildedir:

• Bilişsel esneklik kişilerin yeni durumlara hızla uyum sağlamasına olanak tanır.
• Problem çözerken veya bir işle uğraşırken ortaya çıkabilecek sorunları ve değişiklikleri rahatlıkla tolere edebilir.
• Her duruma kolay adapte olurlar, bir etkinlikten diğerine bir konuşmadan diğerine hızlıca geçebilirler.
• Olaylara farklı bakış açılarından yaklaşabilir, ilişkiler arasındaki net görünmeyen bağlamaları çözebilir ve farklı çözüm yollarını rahatlıkla sunabilirler.
• Hataları rahat tolere eder, empati kurabilir ve iyi ilişkiler kurmada beceri sahibidirler.

Bilişsel Esneklik Örnekleri

Akşam yemeğinde ne var:  Bu akşam için bir yemek planladınız, ancak pişirmeye hazır olduğunuzda bir malzemeyi almayı unuttuğunuzu fark ettiniz. Bilişsel esneklik, seçeneklerinizi değerlendirmenize ve üzülmek yerine yeni bir tarif hazırlamanıza olanak tanır.

Arkadaşınız sizinle konuşmayı aniden kesiyor:  Bilişsel esneklikle neden böyle davrandıklarını düşünebilir, öfkenizin düşünce ve analiz becerinizin önüne geçmesine engel olabilirsiniz. Onların bakış açısını değerlendirmenize ve olasılıkları her açıdan analiz etmenize olanak tanır.

Birisi bir etkinlik öncesi hastalanıyor:  Diyelim ki bir hayır etkinliği için kilit bir gönüllü hastalandı. Bilişsel esneklik, hızlı bir şekilde uyum sağlamak için tüm seçenekleri değerlendirmenize olanak tanır. Arayabileceğiniz diğer insanları düşünebilirsiniz veya şu anda sahip olduğunuz gönüllülerle etkinliği ayarlamanın yollarını bulabilirsiniz.