Karar Verme Becerisi Nasıl Geliştirilir?

Hayatımızın her alanında karar vermekteyiz. Bu nedenle karar verme becerisi oldukça önemli bir rol oynamaktadır. Etkin karar verme teknikleri eğitimiyle karar verme becerisini artırabilir, dilerseniz de aşağıda yer alan ipuçlarından yararlanabilirsiniz.

Karar Alma Becerisi

İster kişisel hayatınızda isterseniz de iş yaşamında karar verme becerisi olmazsa olmaz bir özelliktir. Kararsız kalmak kişiyi strese sokacağı gibi karar vermeyi gerektiren durumlarda yanlış yönlendirebilir. İyi bir karar verme becerisi, bir liderin sahip olması gereken özelliklerdendir ve iyi bir strateji gerektirmektedir.

Karar Alma Süreci Nasıl Gerçekleşir?

Karar verme süreci, bir durumu analiz edip sahip olunan bilgiler doğrultusunda, diğer alternatifleri de değerlendirerek en iyi sonuca ulaşma sürecidir. Karar verme sürecinde geçirilen birtakım aşamalar mevcuttur:

• Kararı tanımlama: Kararın niteliğini baştan belirleyin.
• İlgili bilgileri toplama: Bilgi toplamak için iç (öz değerlendirme) ve dış (kitaplar, internet siteleri vb.) yollar kullanın.
• Alternatifleri tanımlama: İlgili alternatifleri değerlendirin.
• Kanıtları tartma: Her bir alternatifi öncelik sırasına göre sıralayın ve tek tek değerlendirin.
• Alternatifi seçme: Uygun olan alternatifi seçin veya birkaç alternatifi birleştirin.
• Harekete geçme: Seçtiğiniz alternatifi uygulamaya koyun.
• Kararı gözden geçirme: Kararınızın sonucunu gözden geçirin ve ilk adımda tanımladığınız niteliğe uygunluğunu kontrol edin.

Bu aşama, doğru kararı verebilmek için birden fazla tekrarlanabilir.

Karar Alma Sürecini Etkileyen Duygusal Faktörler

Karar verme becerisini etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Duygusal faktörler bunlardan biridir çünkü duygular düşünceler üzerinde oldukça önemli etkiye sahiptir. Bir liderin duygusal karar vermemesi önemli olsa da sahip olduğu duygusal durumlar onun karar verme sürecini etkilemektedir. Sahip olunan önyargılar veya önceki deneyimlerle elde edilen temel yanılgılar karar verme sürecinde kişiyi olumsuz etkileyebilmektedir. Kişinin sahip olduğu stres seviyesi de karar verme becerisini etkilemektedir. Özellikle stresin kişide yarattığı duygu durum bozuklukları kişinin alternatifleri detaylı şekilde analiz edememesine ve sağlıklı karar verememesine neden olabilmektedir. Özellikle, araştırmalar göstermiştir ki riskli kararlar alma süreçlerinde, üzüntülü duygu durumu kişiyi yüksek riskli seçimlere yönlendirmekte, endişeli duygu hali ise düşük riskli seçimler yapmaya sebep olabilmektedir. Ancak üzüntü aynı zamanda kişinin daha sistematik değerlendirmeler yapmasını sağlarken, korku ve endişe sahip olunan seçenekleri daha kısıtlı şekilde görmemize neden olmaktadır.

Belli başlı duyguların karar verme sürecine etki ettiği saptanmıştır. Dozunda olan öfke kişiyi aktifleştirerek riske girme eğilimini artırmaktadır. Mutluluk ise karar verme sürecinde tehlikelidir çünkü kişiyi daha aldanabilir kılmaktadır. Böylece kişi, mesajın kalitesinden çok kaynağının çekiciliğine dikkat edebilmektedir. Bunların yanı sıra, kişinin duygusal zekası ile karar verme becerisi arasında da oldukça önemli bir ilişki bulunmaktadır. Duygusal zekası yüksek olan bireyler, karar verme sürecini etkili bir şekilde yönetmektedir.

Karar Alma Sürecini Etkileyen Bilişsel Faktörler

Karar verme becerisini etkileyen bir başka unsur ise bilişsel faktörlerdir. Bu bilişsel faktörlerden ilki dikkattir. Dikkat bilgi işlemede önemli bir yere sahiptir. Pasif ve aktif dikkat olmak üzere iki çeşit dikkat vardır; pasif dikkatte kişi bilgiyi farkında olmadan işleme alacağı için bilinçli bir karar vermesi olası değildir. Aktif dikkat ise karar verme sürecinde etkili olan dikkat çeşididir. Kişinin dikkati karar verme sürecinin üzerine yoğunlaştığı takdirde daha doğru seçimler yapacaktır. Bunun için, karar verme sürecinin başında 50-100 milisaniye durmak dikkati yoğunlaştırmakta etkili olmaktadır. Bunların dışında, durumla ilgili açıklık, netlik, memnuniyet, kontrol, motivasyon, kişiden beklenen çabalar gibi bilişsel faktörler karar verme sürecinde rol oynamaktadır. Ayrıca, kişinin durumları analiz edebilme yeteneği ne kadar güçlüyse, karar verme becerisi de bir o kadar iyi olabilmektedir.

Durum hakkında üretilen alternatiflerin çokluğu etkili karar vermekte önemli bir rol oynamaktadır. Ohio State Üniversitesi’nin yaptığı araştırma sonucunda en az 3 farklı seçeneğimizin olması daha iyi kararlar vermemizi sağlamaktadır. Ayrıca kendimizi denklemin dışına çıkararak duruma dışarıdan bakmak ve duygu yoğunluğunu azaltmak karar vermede önemli olan bilişsel faktörlerdendir.

Karar Alma Süreçlerini Etkileyen Fizyolojik Faktörler

Karar vermede bazı fizyolojik faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır. Bu faktörlerden biri cinsiyet farkıdır. Araştırmalar sonucunda, erkeklerin daha yüksek riskli kararlar almaya eğilimi olduğu saptanırken, kadınların daha düşük risklere yöneldiği gözlemlenmiştir. Bir başka faktör ise yaştır. Yaşın getirdiği deneyim sonucunda, önceden aşina olunan kararlarda yaşça büyük kişiler genç olanlara kıyasla olası sonuçları daha iyi analiz edip doğru kararlar verebilmektedir. Ancak basit kararlarda veya yaş farkı çok olmadığında bu durum geçerli değildir.

Kişinin veya çevrenin fizyolojik durumları da karar vermede önemlidir. Kişinin aç olması, hasta olması, üşümesi veya terlemesi gibi kişiyi rahatsız edecek durumlar karar verme sürecinde kişiyi doğrudan etkileyebilmektedir. Karar verme işleminin günün hangi saatinde gerçekleşeceği ve karar verilen ortamın aydınlığı gibi fizyolojik faktörler de bu süreçte etkin rol oynamaktadır.

Doğru Karar Alma Becerisi İnsanlar İçin Neden Önemlidir?

Hem günlük hayatta hem de iş hayatında, her durumun kendine has zorlukları ve sonuçları bulunmaktadır. Dolayısıyla, her kararın doğuracağı farklı sonuçları önceden tahmin edebilmek ve ona göre aksiyon almak önemlidir. Yanlış bir karar almak oldukça ciddi problemlere yol açabilirken, doğru kararlar yolunuzda doğruca ilerlemenize olanak sağlamaktadır. Karar vermede önemli olan şey ise karar verme sürecinin adımlarını sistematik bir şekilde uygulamak ve olumlu sonuç alma konusunda kendinize güvenmektir. Duygusal zekanızı geliştirmek de bu noktada önemli olan bir etkendir.

Karar Alma Türleri Nelerdir?

Karar verme becerisi bir lider için önemli olsa da, takım içerisinde alınan kararlar başka stratejiler geliştirmenize neden olabilir. Bu noktada, karar verme türlerini bilmeniz önemlidir. Bu türlerden birini dışarıda tutmak veya uygulamaktan kaçınmak kararın olumsuz sonuçlanmasına neden olabilmektedir. Takımınızla kararverme aşamasında son adımdan ilk adıma doğru gitmek mümkündür.

1. Karar verin ve kararınızı ilan edin.
2. Karar verin ve başkalarıyla iletişim kurun.
3. Kararı verip yorumlayın.
4. Bir karar önerin ve tartışmaya itiraz edin.
5. Girdiler ve ortak karar için durumu sunun.
6. Durumu açıklayarak takımınızdan karar vermesini isteyin.
7. Takımınızdan sorunu tanımlamasını ve karar vermesini isteyin.

Karar verme becerisi iş yaşamında da günlük yaşamda olduğu kadar önemli bir yere sahiptir. Duygusal zekanızı geliştirmek ise karar verme sürecinde etkili rol oynamaktadır. Etkin karar verme tekniklerine sahip olmak için yazımızdan faydalanabilir veya kendinizi bu alanda geliştirmek için eğitimler alabilirsiniz.