Tuckman Modeli, takım performansı ve dinamiklerinin planlı şekilde ilerlemesi açısından büyük öneme sahip bir modeldir. İçeriğimizin devamında Tuckman Modeli’nin aşamalarını ve bu modeli göz önünde bulundurarak takım çalışması eğitimi nasıl gerçekleştirilebilir ile ilgili bilgileri sizinle paylaşacağız.
Tuckman Modeli Nedir?
Tuckman Modeli, 1965 senesinde Bruce Tuckman tarafından geliştirilen ve bir gruba ait üyelerin gelişim sürecini tanımlamak için kullanılan bir modeldir. Grup üyeleri arasındaki etkileşim ve iş birliğinin farklı aşamalarını tanımlamaya yarayan bu modelin amacı, grupların başarılı olması için gerekli olan sürecin özelliklerini belirlemektir. Model, birbirini tamamlayıcı özelliğe sahip 4 farklı aşamadan oluşmaktadır ve gruba ait üyelerin hangi aşamada olduğunu belirleyerek süreç için onlara rehberlik etmek adına kullanılır.
Tuckman Modeli’nin Önemi Nedir?
Tuckman Modeli, kariyer yaşamı başta olmak üzere grup çalışması gerektiren birçok alanda kullanılabilecek bir araçtır. İş birliği gerektiren işlerde, uzun soluklu projelerde ve topluluğun planlı çalışmaya gereksinim duyduğu diğer tüm konularda sıklıkla tercih edilen bu model; grupların etkileşimlerini daha verimli hâle getirerek iş kalitesini artırmaya yardımcı olur.
Modeli önemli kılan bir diğer unsur ise ekip üyelerinin süreci her aşamaya hâkim olarak geçirmelerini sağlamasıdır. Model kapsamında aşamalar süreç öncesinde belli olduğu için üyeler olası zorlukları, avantajları ve dezavantajları bilerek çalışmaya başlayacaklardır. Bu durum önlem alınması ve hızlı kriz yönetimi için oldukça önemlidir. Modelin göz önünde bulundurulması gereken en önemli faydalarından biri ise grup liderleri için yol haritası çiziyor olmasıdır. Liderler, model sayesinde diğer üyeleri somut şekilde yönlendirebilir ve hangi aşamada olduklarını kolaylıkla takip edebilirler.
Bu bilgilere bağlı olarak söyleyebiliriz ki Tuckman Modeli; bir gruba ait üyelerin çalışma süreci içindeki tüm aşamalarını daha verimli hâle getirmek ve süreci başarıyla sonuçlandırmak için oldukça önemli bir unsurdur.
Tuckman Modeli’nin Aşamaları Nelerdir?
Tuckman Modeli birbirini tamamlayıcı özelliğe sahip 4 aşamadan oluşmaktadır:
- Şekillendirme
- Farklılıkları Yönetme
- Beraber Çözüm Üretme
- Beraber Performans Yaratma
Tuckman tarafından bu aşamalara bir süre sonra erteleme aşaması da eklenmiştir.
Modele ait aşamalar ve bu aşamaların sahip olduğu özellikler, sırasıyla aşağıda belirtildiği gibidir.
1. Şekillendirme
Tuckman Modeli’nin ilk aşaması olan şekillendirme aşamasında, gruba ait üyeler birbirlerini tanırlar ve buna bağlı olarak ekip ruhunun ilk adımları atılır. Grup üyelerinin kendilerini diğer üyelere tanıtması ile yapılabilecek işler ve potansiyeli olan kişiler kendilerini bu aşamada belli ederler. Genellikle heyecanlı ve dinamik olunan bu aşamada, grup liderine büyük rol düşmektedir. Grubun bir araya gelmesinin nedenini, amaçlarını ve hedeflerini gruba açıklamakla sorumlu olan lider, beklentilerini ve kararlarını açıkça dile getirmelidir.
Takım ruhunun oluşma aşaması olarak da adlandırabileceğimiz şekillendirme aşamasında gruba ait tüm üyeler üstüne düşen görev tanımını anlamak ve birbirleriyle hoşgörü çerçevesinde çalışmak yolunda ilk adımlarını atmaya gayret ederler. Bu aşamada:
- Rehberliğe büyük ölçüde ihtiyaç vardır. Bu nedenle rehbere bağlılık söz konusudur.
- Ekibe ait amaçlar ve hedefler henüz net değildir.
- Grup üyelerine ait bireysel roller ve sorumluluklar henüz atanmamıştır.
- Grup üyeleri, grubun hedefleri ve amacı konusunda muamma yaşayabilirler. Bu nedenle lider, kendisine yönlendirilebilecek sorulara hazır olmalıdır.
- Grup üyeleri içinde bulundukları yeri ve liderin toleransını test edebilirler. Bu nedenle liderin göstereceği anlayış ve sabır bu aşamada çok önemlidir.
2. Farklılıkları Yönetme
Tuckman Modeli’nin ikinci aşaması olan farklılıkları yönetme, grup üyelerinin çalışma prensibi ve karakter olarak birbirlerinden farklı olan yönlerini keşfettikleri aşamadır. Bu aşamada liderin, çalışmaya dair prensipleri ve amaçları net olarak açıklamış olması gerekmektedir. Aksi takdirde kişisel kazançların gözetilmesi su yüzüne çıkacaktır ve bunun sonucu olarak grup içi çatışma kaçınılmazdır. Farklılıkları yönetme aşamasında grup lideri, yetki ve sorumlulukları atamaya başlamalıdır. Bu aşamada:
- Takımın amacı üyelere net şekilde aktarılır.
- Karar aşamasında grup üyeleri arasında fikir ayrılıkları oluşabilir.
- Kişisel kazançlar ve güç savaşı olmaksızın, ekibin grup kazançlarını göz önünde bulundurması gerekir.
- Bolca hoşgörü ve saygı gösterilmesi gerekir.
3. Beraber Çözüm Üretme
Tuckman Modeli’nin üçüncü aşaması, grup üyelerinin anlık krizlere birlikte çözüm üretmeyi öğrendiği ve uyum içinde çalışmayı başarabildikleri aşamadır. Bu aşama, hedeflerin ve amaçların net olarak anlaşılmasını ve sorumlulukların grup üyeleriyle buluşmasını içerir. Grup lideri üyeleri yetki sahibi yaparak onları izleme ve takip etme faaliyetini göstermelidir. Bu aşamada:
- Fikir ortaklığı ve ekip çalışması hakimdir.
- Sorumluluklar ve görevler net olarak tanımlanmış ve kabullenilmiştir.
- Kişisel kazançtan çok grup kazancı göz önünde bulundurularak hareket edilir.
- Grup içi bağ kuvvetlidir.
- Grup üyeleri, birbirlerini geliştirici hamlelerde bulunur.
- Liderin yönlendirmeleri benimsenmiştir. Lidere duyulan saygı ve güven, zamanla sorumluluk duygusu ve işi sahiplenme dürtüsüne dönüşmüştür.
- Lider, sorumlulukları ekibe atamıştır ve takip sürecindedir.
4. Beraber Performans Yaratma
Tuckman Modeli’nin dördüncü aşaması olan “Beraber Performans Yaratma” aşaması, en az çatışma barındıran aşamadır. Uyum içerisinde ve verimli çalışma prensibinin benimsendiği bu aşamada grup üyeleri, liderin yönlendirmesine gerek duymaksızın süreci yönetebilir ve inisiyatif alma haklarını kullanarak olası problemleri çözebilir hâle gelmektedirler. Dördüncü aşamada liderin sorumluluğu ise ekip içinde liderler yetiştirmek ve gerekli rehberlik ile grup üyeleri içindeki potansiyelin ortaya çıkmasını sağlamaktır. Bu aşamada:
- Grup üyeleri kendinden emin şekilde çalışmalarını sürdürmektedir.
- Grup içi ortak vizyon edinilmiştir.
- Grup içi özerklik artmıştır.
- Çatışma en az seviyededir.
- Liderin ekibi yönlendirmesine ve talimat vermesine gerek yoktur. Lider bu aşamada, ekip üyelerine kişisel gelişim ve kişilerarası iletişim konusunda yardımcı olabilir.
- Grup üyeleri, grup liderinden kendileri için yeni görev ve sorumluluklar talep eder.
Ekip Çalışması Neden Gereklidir?
Çocuk yaşlardan itibaren karşılaşılabilecek ekip çalışması, hayatın önemli bir parçasıdır. Bir insan topluluğunun uyum içinde birlikte çalışması olarak tanımlanabilecek ekip çalışması, ortak çıkarlar doğrultusunda gerçekleşir ve kişisel kazançlara değil, grubun ortak kazançlarına hizmet eder.
İş verimliliğinin artması ve olası krizlerin hızlı şekilde çözüme ulaşması açısından büyük önem taşıyan ekip çalışması, kişilerin bireysel olarak güçlü oldukları yönleri ekip lehine kullanmaları sonucunda bir güç birliğinin ortaya çıkmasını sağlar. Bu bağlamda gerçekleştirilen çalışmaların kalitesi ve hızı doğru orantılı olarak artmaktadır.
Grup çalışması, aynı zamanda grup üyeleri arasındaki güveni artırmaya yarar. Bu sayede üyeler daha açık fikirli ve eleştirel yaklaşımda bulunabilirler. Herkesin kendini özgürce ifade edebiliyor oluşu ise farklı bakış açılarını ve becerileri beraberinde getirir. Bu durum, güçlü ve zayıf yönlerin birbirini tamamlamasına olanak tanırken öğrenme dürtüsünü de tetiklemektedir. Yani grup içindeki üyeler bu şekilde kendilerini geliştirme olanağı bulurlar ve motivasyon kazanırlar.
Bu bilgilerden yola çıkarak söyleyebiliriz ki Tuckman modeli ve ekip çalışmasının baz alınması yaratıcı düşünme ve inovasyonu tetikleyerek işin niteliğini artırırken bireylerin iş birliği, iletişim, güven, öğrenme ve duyarlılık açısından kazanç elde etmelerini sağlar.
