Motivasyon, bir kişinin bir dürtü veya ihtiyaç hissettiğinde ortaya çıkan içsel süreçlerini kapsar. İnsanlar, çevrede veya kişisel özelliklerinde değişiklikler meydana getirmek istediklerinde oluşan bir durumdur. Motivasyon, insanlara hedeflerine doğru hareket etmek ve ulaşmak için gerekli olan enerjiyi veren içsel bir süreçtir. İster bir dürtü ister ihtiyaç olarak tanımlansın, motivasyon, sizin veya çevresel değişiminiz için içsel bir arzudur. Bu açıdan motivasyon, enerjik ve amaca yönelik olan davranışların hepsini kapsar. Motive olursanız harekete geçersiniz. Çünkü motivasyon türleri yaşamı sürdürmek, mutlu olmak ve büyümek için ihtiyaç duyulan ihtiyaçların karşılanmasını sağlar.
Bu yazımızda detaylı olarak bahsedeceğimiz kişilerin hayatında hem bilinçli hem bilinçsiz olarak gelişebilen motivasyon türleri; dışsal, içsel, olumlu, olumsuz, sosyal, ego merkezli, görev odaklı ve günlük motivasyondur.
Motivasyon Nedir?
Motivasyon sözcüğü Latincedir ve ‘hareket’ anlamına gelir. Motivasyon, eylemlerinizi yönlendirme ve teşvik etme gücüdür. Bu güçten etkilenir ve hedefleriniz için çalışmaya hazırlanırsınız. Motivasyon, bir kişinin ihtiyaçları, arzuları vb. kapsayan genel bir kavramdır. Bu kavramların bazıları fizyolojik olabilirken bazıları daha soyut olabilir. Ayrıca motivasyonun insanların yaşamları ve davranışları üzerinde büyük bir etkisi vardır. Bu açıdan özellikle iki motivasyon seviyesinin olması önemlidir. Bunlardan biri hayatta kalmak, diğeri ise başarıdır. İnsanlar hayatta kalmak için birçok şeye ihtiyacı duyarlar. Bunlar günlük hayatınızdaki en önemli ihtiyaçlardır. Bu önemli ihtiyaçlar karşılandıktan sonra insanlar başarı, gelişme, değer, ünvan sahibi olmak gibi fiziksel olmayan diğer ihtiyaçları karşılamaya başlar ve bu ihtiyaçları karşılamak için enerji harcarlar. Başka bir deyişle motivasyon türleri insan davranışına rehberlik eden fiziksel veya temel ihtiyaçları ortaya çıkacak arzularıdır.
Motivasyon Nasıl Sağlanır?
Motivasyon nasıl sağlanır sorusunun cevabı için öncelikle kendinize bir motivasyon kaynağı bulmanız gerekir. Bu yüzden ne istediğinize, hedeflerinizin neler olduğuna ya da başarmak için neye ihtiyacınız olduğuna karar vermelisiniz. Bu sorulara cevap bulduğunuzda ise kendinizi nasıl motive edeceğinize odaklanmanız gerekir. Bu aşamada motivasyonu sağlayabilmek için, motivasyon kaynağınızı hatırlamalısınız. Bu durum, süreçte kalmanıza, devam etmenize, pes etmemenize ve daha kararlı olmanıza yardımcı olur. Bunun yanı sıra hedeflerinizi ve neden bu süreçte olduğunuzu da hatırlamanız gerekir. Ayrıca bu süreç boyunca ara sıra neyi başardığınızı, ne kadar ilerlediğinizi ve ne elde ettiğinizi de kontrol etmelisiniz. En önemlisi ise kendi başarınızı kutlamayı unutmamalı ve başarılı olsanız da olmasanız da her zaman kendinize güvenmelisiniz.
Motivasyon Türleri
Motivasyon türleri, bir kişinin bir pozisyona, hedefe veya konuya bağlı kalma veya ilgilenme arzusuna katkıda bulunan iç ve dış faktörleri kapsar. Mesleğinizde başarılı olmak için veya kariyer hedeflerinizi başarmak için motivasyona ihtiyacınız olur. Örneğin, kuruluşunuzda daha yüksek bir sorumluluk pozisyonuna terfi etmek isteyebilirsiniz. Belirli bir hedefe sahip olmak, sizi üst düzey performans sunmaya motive eder. Bu, aynı zamanda kazanma gücünüzü artıracak özel bir beceri edinmeye çalışırken de geçerlidir. Motivasyon, bir şey kazanma ihtiyacını veya başkalarından tanınma ve övgü kazanma potansiyelini içerebilen bilinçli ve bilinçsiz faktörler üzerinde gelişir. Motivasyon kaynağınız, ailenizi desteklemek için daha fazla para kazanma ihtiyacı veya belirli bir yaşta emekli olma ihtiyacı da olabilir. Motivasyon kaynakları, bazen amaçlı ve bazen teşvik edici olmak üzere farklı motivasyon türleri şeklinde birbirinden ayrılır. Bu motivasyon türleri dışsal, içsel, olumlu, olumsuz, sosyal, temel, günlük, ego ve görev odaklıdır.
İçsel ve dışsal motivasyon, iki ana motivasyon türüdür ve tüm motivasyonel itici güçleri temsil eder. İçsel motivasyon, içsel ödüller tarafından yönlendirilen tüm motivasyon türlerini tanımlarken, dışsal motivasyon, dış ödüller tarafından yönlendirilen motivasyon türlerini içerir. Bununla birlikte, bu iki geniş kategori içinde, belirli motive edici faktörleri vurgulayan daha ayrıntılı motivasyon türleri de vardır. Genel iç ve dış ödüller hakkında temel bir anlayışa sahip olmak önemli olsa da bu geniş içsel veya dışsal kategorilere giren motivasyon türleri, motive etmek için kullanabileceğiniz belirli ödülleri ve teşvikleri daha iyi tanımlar.
Dışsal Motivasyon
Dışsal motivasyon, sizi para veya övgü gibi dışsal ödüllere dayalı olarak motive eden her şeyi temsil eder. Bu motivasyon türleri, içsel motivasyonlardan daha yaygındır ve somut bir teşvik, korku veya beklenti nedeniyle bir şeyleri başarmayı içerir ve bunların tümü dış etkenlere bağlıdır.
İçsel motivasyon gibi, dışsal motivasyon da bazen olumsuz olabilir. Örneğin; kovulma korkusuyla işinizde daha iyi performans sergilemek için motive olabilirsiniz. Bu, dışsal motivasyonun üst düzey muadili gibi, belirli bir dış motivasyonel süreci vurgulayan ve motivasyonda ne kadar etkili olduğunu açıklayan birçok farklı motivasyon türüne sahip olduğunu göstermektedir. Gördüğünüz gibi motivasyon, onu içsel veya dışsal bir teşvik olarak kategorize etmekten daha karmaşıktır.
İçsel Motivasyon
İçsel motivasyon, kendinizi geliştirme veya ihtiyacı olan bir arkadaşınıza yardım etme gibi içsel ödüllere dayalı olarak sizi motive eden her şeyi temsil eder. Örneğin, kariyerinizde ilerleme kaydedeceğiniz ve sizin için kıymetli yetkinlikler kazanacağınız için terfi almak noktasında motive olabilirsiniz. Bunun aksine, çevrenizdeki insanların hayatlarını olumlu yönde etkilemek istediğiniz için başarılı olmak için motive olabilirsiniz. Ayrıca yukarıdaki örnekler olumlu olsa da içsel motivasyonun olumsuz etkenleri de olabilir. Örneğin, yeni şeyler öğrenmek için kendinizi motive edebilirsiniz çünkü bunu yapmazsanız doyumsuz hissedeceğinizi düşünebilirsiniz. Olumlu veya olumsuzdan bağımsız olarak içsel motivasyon, genellikle kontrol edebileceğiniz olumlu veya özgecil şeylere odaklandığından, dışsal motivasyondan daha sürdürülebilirdir. Tersine, dışsal motivasyon tipik olarak size bir başkası tarafından verilen ve bu nedenle doğrudan sizin kontrolünüzde olmayan şeylere odaklanır.
Olumlu Motivasyon
Motivasyon türleri arasında bulunan olumlu motivasyon, arzu edilen, eğlenceli ve olumlu bir şeye ulaşmak için bir dizi faaliyete başlamayı içerir. Bu, görevin tekrarlanmasını kolaylaştıran, görevin yerine getirilmesinde başarı veya mutluluğu içerir. Örneğin; bir çocuk ebeveynlerinin önünde alfabeyi okuyup tebrik aldığında bu davranışı tekrarlama olasılığı daha yüksektir.
Olumsuz Motivasyon
Olumsuz motivasyon türünde, kişi olumsuz ve feci sonuçlardan kaçınmak amacıyla harekete geçer. Örneğin; bir araba kazasından korkabilir ve trafik ışıklarına dikkat edebilir. Bunun yanı sıra sınıfta aşağılanma korkusu ile sormak istediği soruyu soramayabilir. Uzun vadede kaygıya neden olabileceğinden olumsuz motivasyon istenen bir aksiyon alma hali değildir. Ancak doğru koşullarda kullanıldığında, öz savunma üzerinde olumlu bir etkisi vardır.
Temel Motivasyon (Birincil Motivasyon)
Birincil motivasyon, bir kişinin sağlıklı bir şekilde yaşamak için ihtiyaç duyduğu kaynaklardır. Bunun en bariz örneği; açlık, susuzluk, ağrı ve uyku faktörleridir. Örneğin şeker hastasısınız ve kaçınmanız gereken besinlere dikkat ederseniz ve yapmanız gereken ölçümleri yaparsınız. Hayatta kalmak için bunları uygulamanız gerekir. Buradaki hayatta kalma içgüdüsü ise temel motivasyon olarak karşınıza çıkar.
Sosyal Motivasyon (İkincil Motivasyon)
Sosyal motivasyon, iletişim temelli bir motivasyon türüdür. Başka bir deyişle, grup, çevre bilinci, sosyal yaşam vb. için motivasyon kaynaklarıdır. Sınıfa alışmaya çalışmak, arkadaş edinmek ve yeni bir okula taşınan çocuklar tarafından kabul görmek, sosyal olarak motive edici davranışlara bir örnektir. Ancak bu durum kişinin kendinden uzaklaşmasına neden olabilir. Örneğin; bir çocuk sadece kabul edilmek ya da alışkın olmadığı yeni şeyler deneyimlemek için istenmeyen davranışlar sergileyebilir. Buna örnek olarak ise sigara içmek verilebilir. Çünkü insanlar sırf arkadaş çevresi oluşturmak ve onlarla daha fazla zaman geçirmek için kötü alışkanlıklara kapılabilirler.
Ego Merkezli Motivasyon
Başkalarından farklı olduğunuzu kanıtlamak, daha iyi, hatta en iyisi gibi bir güdüdür. Bu hırs profesyonel yaşamda ve sporda yaygındır. Ayrıca şükran, dikkat ve kişisel tatmin de bu motivasyon türünün içindedir. Bu motivasyon kaynakları sayesinde sporcular çok çalışmakta, insanlar işlerine daha hevesli hale gelmekte ve yükselmek için rekabet etmektedirler. Ego merkezli motivasyonlarda eyleme yönelik birincil motivasyon, diğerlerinden daha iyi olmaktır. Başka bir deyişle; ego odaklı hedefi takip etme ve gerçekleştirme motivasyonu rekabet tarafından beslenir.
Başarı, diğerlerinden daha az çaba sarf edilerek veya daha az beceri uygulanarak elde edilebilse bile, diğerlerinin performansını aşan performans açısından ölçülür. Motivasyon, kişinin elinden gelenin en iyisini yapmaktan ziyade en iyi olmayı hedefler. İtici güç, diğerlerine kıyasla nasıl olursa olsun yeteneğini göstermek yerine diğerlerine kıyasla daha üstün ve daha yüksek bir yetenek sergilemektir. Motivasyon türleri arasında bulunan ego merkezli motivasyon, arzu edilen sonuçlara ulaşmak için dışsal bir motivasyon gücü olarak işlev görür.
Görev Odaklı Motivasyon
İnsanların özel ya da mesleki yaşamlarında yapmak zorunda oldukları ya da motivasyon kaynağı olarak işe geldikleri yerdir. Örneğin; her gün o saatte antrenman yaparak oyunu kazanabilirsiniz. Görev yönelimi, başarısız olduğunda ısrarcılığa, zorluklarla karşılaşıldığında azmetmeye ve görevde ustalaşıldığında, gelişme yaşandığında ve yetenek başarıyla ifade edildiğinde tatmin edici bir başarı duygusuna yol açan içsel olarak motive edilmiş bir durum olarak tasvir edilir. Görev odaklı motivasyonlar, kişinin bir yarışta birinci veya son sırayı almasına, bir oyunu kazanmasına veya kaybetmesine bakılmaksızın elde edilebilir.
Günlük Motivasyon
Günlük motivasyon, gün için planlanan eylemlerin gerçekleşmesine dayanan bir tür motivasyondur ve kısa bir gün faydası olarak kabul edilir. Örneğin, bir sporcunun gün içinde hedeflediği antrenman süresini gerçekleştirmesi.
Motivasyon Teknikleri Nelerdir?
Motivasyon teknikleri zihinsel bir süreci ateşleyerek başlar. Beyniniz belirli sınırlar koyarsa, daha az başarılı olursunuz. Bu yüzden beyninizi sınırlamamalı, özgür bırakmalı ve hayallerinizle iş birliği yapmalısınız. Tüm başarılı insanlar teknik olarak hayal ettiklerini ve hayaller aracılığıyla başarılı olduklarını söylerler. Daha detaylı motivasyon teknikleri ise aşağıdaki gibidir:
- Kişisel farklılıkların tanınması: İnsanlar farklı yaratılmıştır ve insanların kişisel ihtiyaçları farklıdır. Tutumlar, kişilikler ve kişisel bilgiler kişiden kişiye değişir.
- Negatif perspektif: Negatif perspektif bir avantajdan ziyade bir dezavantajdır. Bundan dolayı her işin iyi noktalarını bulmanız önemlidir. Bu durumda başlamak sizi her zaman motive eder.
- Kendini sevmek: Herkes kendini önemli ve özel hissetmelidir. Yataktan kalktığınızda, ‘Bugün dünden daha iyi olacak’ diye düşünmeli ve hareket etmelisiniz.
- Sonuçlara odaklanma: Beyninizi serbest bırakıp nihayetinde var olduğunuz duruma odaklanmanız gerekir. Bu açıdan özellikle geçmişteki hatalar size sadece bir deneyim kazandırır. Bu yüzden tembellikten uzak durmalı ve sonuçlara odaklanmalısınız.
- Mazeretleri ortadan kaldırma: Motivasyon sürecini başlatmak için bahaneleri ortadan kaldırmanız gerekir. Sorunlar ve çözümler beyninizden kaynaklanır. Bu yüzden öncelikle kendinize inanmalı ve bahaneleri ortadan kaldırmalısınız.
Motivasyonu Yükseltmek İçin Ne Yapılmalı?
Hedeflere sahip olmak motivasyonun sağlanmasında büyük rol oynar. Planlanan hedeflere ulaşılmazsa motivasyon tam olarak sağlanamaz. Bu durum başarı arzusu olarak tanımlanabilir. Başarı için çabalamaya ek olarak başarıya bağlılık hissetmek de önemlidir. Bu noktada başarı için azim ve isteklilik motivasyonu sağlayan ve artıran unsurlardan biridir. Kararlılık ve inisiyatif, motivasyonda önemli bir rol oynar. Arzulanan durum, bireyin davranışsal sürecine katkıda bulunur. Hedeflerinize yönelik kararlı bir tutum sizi motive etmeye yardımcı olur. Tabii bu noktada, iyimser olmak ve uyarlanabilirliği artırmak da önemlidir. Bununla birlikte, motive olmak ve motivasyon türleri arasında bulunan bir türü harekete geçirmek için konfor alanınızdan da ayrılmanız gerekir. Konfor alanının dışına çıkamama hali motivasyonu olumsuz etkiler. Çünkü bu durum ertelemelerin ortaya çıkmasına neden olur. Bütün bunlara ek olarak elbette motivasyon eğitimleri de motivasyonunuzu yükseltmeniz için size oldukça yardımcı olacaktır.
