Atikofobi olarak da bilinen başarısızlık korkusu yoğun olarak hissedilen başarısızlık korkusunu ifade eder. Atikofobi başarısız bir sonuç verme ihtimali olan tüm eylemleri ertelemeye veya kaçınmaya sebep olan bir korku türüdür. Atikofobiye sahip bir kişi, kendini her an başarısızlık tehdidiyle karşı karşıya görür ve bu korku sebebiyle yeni şeyler denemek istemez, risk almaktan şiddetle kaçınır. Her korkuda olduğu gibi atikofobiden de duygusal zekâ eğitimiyle ve terapilerle kurtulmak mümkündür. Kişilerin mevcut psikolojik durumları hakkında farkındalık geliştirmesi ve çözüm üretmek için istekli olması gerekir.
Başarısızlık Korkusu Nedir?
Atikofobi yoğun bir başarısızlık korkusunu tanımlamak için kullanılan bir terimdir. Kelimenin kökeni Yunanca “talihsiz” anlamına gelen “atyches” kelimesinden gelir. Atikofobisi olan kişiler, okul, sınav, iş görüşmesi gibi başarısızlık potansiyeli olan hemen hemen her durumdan kaçınır. Başarısız bir iş deneyimi, başarısız bir ilişki, başarısız geçen bir sınav, atikofobisi olan kişiler için büyük bir korku ve üzüntü sebebi olarak görülür. Ayrıca, başkaları için hayal kırıklığı olmaktan da korkarlar. Korku o kadar şiddetlidir ki genellikle kendi kendini gerçekleştirir hale gelir.
Atikofobi, utanç, depresyon, kaygı, panik atak veya benlik saygısında düşüş gibi çok çeşitli duygusal ve psikolojik sorunlara sebep olur. Tüm bu sorunlar yine okul veya iş ortamındaki performansı kötü etkiler ve tekrar başarısızlığa sebep olur.
Başarısızlık Korkusunun Belirtileri
Atikofobisi olan insanlarda ortak olarak görülen yaygın belirtiler:
- İşte, evde veya okulda basit görevleri yerine getirmekten korkmak ve görevlerden mümkün olduğunca kaçınmak
- Sürekli sinirlilik halinde olmak
- Başkaları tarafından eleştirilme ve yargılanma korkusu
- Depresif veya üzgün hissetmek
- Hayata karşı olumsuz bakış açısına sahip olmak
- Zorlayıcı görünen görevleri denemeden vazgeçmek
- İkili ilişkileri sürdürememek
- Yapıcı eleştiriyi veya yardımı kabul etmeye isteksiz olmak
Atikofobi, daha ileri seviyeye giderek panik ataklara da neden olabilir. Yaygın panik atak belirtileri:
- Titreme
- Baş dönmesi veya bilinç bulanıklığı
- Aşırı terleme
- Kalp çarpıntısı
- Mide bulantısı
- Nefes darlığı
- Mide rahatsızlığı ve hazımsızlık
Neden Başarısız Olacakmış Gibi Hissederiz?
Başarısızlık korkusu hayatın herhangi bir döneminde gelişebilir, ancak diğer fobiler gibi, travmatik bir olay yaşamak veya yüksek başarı göstermeniz için size baskı yapan ebeveynlere sahip olmak gibi biyolojik ve çevresel koşullar da buna neden olur.
Başarısızlık korkusu her yaş grubunda gelişebilecek bir duygu durum bozukluğudur. Başlıca sebepler arasında baskıcı ebeveynler, çocukluk dönemine bağlı travmalar, genetik veya çevresel faktörler ve mükemmeliyetçilik vardır.
Katı ve baskıcı ebeveynler başarısızlık korkusunun en büyük ve yaygın sebeplerinden biridir. Mükemmeliyetçi veya aşırı korumacı aileler, eylemleriyle birlikte çocuklarına da başarısızlık korkusu aşılayarak çocuklarının sosyal hayatlarında bu korkuya sahip olmalarına neden olabilirler.
Yüksek stres ve travmatik deneyimler çok çeşitli ruh sağlığı problemine sebep olur. Atikofobi de bu problemlerden biridir. Fiziksel, cinsel ve duygusal taciz veya çocukluk dönemine ait duygusal ihmal, ileriki yaşlarda atikofobi gelişmesine yol açabilir.
Aile üyelerinde olan atikofobi eylemlere yansır. Çocuklarına olan davranışlarında veya genel olarak dünyaya yaklaşımlarında şiddetli başarısızlık duygusu barındıran ebeveynler, çocuklarının da aynı tavrı öğrenmelerine yol açabilir. Yani, çocuklar anne ve babalarının korku dolu davranışlarını normal olarak algılayarak kendi yaşamlarına adapte edebilir. Ayrıca kaygının genetik bir bileşeni vardır, biyolojik yapılar gen aracılığıyla da çocuklara aktarılabilir.
Aşırı mükemmeliyetçi kişiler bu konuda duygularını kontrol etme yeteneğinden yoksundur. Mükemmeliyetçi kişiler için en ufak problemler bile başarısızlık hissini tetikler. Mükemmel olma isteği kişinin eylemlerden kaçınmasına ve atikofobi geliştirmesine sebep olur.
Başarısızlık Korkusunun Üzerinden Nasıl Gelinebilir?
Atikofobi, kişileri potansiyel başarılardan alıkoyan istenmeyen bir duygu durum bozukluğu olarak karşımıza çıkar. Eğer kişi farkındalık geliştirirse ve çözüm üretmek için çabalarsa çözülemeyecek bir problem değildir. Atikofobiyi yenmenin birçok yolu vardır.
1. Korkularınızı Bilin ve Neden Korktuğunuzu Anlayın
Atikofobiyi yenmenin ilk adımı korkunun kaynağına inip sebebi tespit etmektir. Örneğin; korkunun temelinde mükemmeliyetçilik yatıyorsa, güçlü arzuların baskılamayı öğrenmeniz gerekir. Önemli olanın mükemmellik yerine, ilerleme kaydetmenin ve deneyim kazanmanın daha önemli olduğunu kabul etmeye çalışın. Deneyim yolunun herkes için başarısızlık içerebileceğini kendinize hatırlatın. Bir konuda gerçekleşen başarısızlığın genel bir başarısızlığı ifade etmediğini anlamaya çalışın.
2. Çabalarınızın Sizi Başarıya Ulaştırıp Ulaştırmadığını Belirleyin
Erteleme gibi davranışlara sahipseniz, bir iş için ayıracağınız çalışma vakti düşer. Kısıtlı zaman ayrıca sizi strese sokarak ne kadar çalışırsanız çalışın iş veriminizde düşüşe yol açar. Erteleme alışkanlığınızı ortadan kaldırın ve stresli durumları nasıl karşıladığınızı değerlendirin. İşiniz için ne kadar çok zaman ayırır ve çaba sarf ederseniz başarı oranınız da o kadar artacaktır. Elinizden geleni yapmak stresi ortadan kaldırmanıza ve başarısızlık ihtimalinin düşmesine yardımcı olur. Fakat ilk maddeyi tekrar hatırlayın ve elinizden geleni yapsanız dahi bazen başarısız olabileceğinizi kabullenin.
3. Başarısızlık Kavramınızı Yeniden Tanımlayın
Elinizden gelen her şeyi yapmanız her zaman başarılı olacağınız anlamına gelmez. Hoşumuza gitmese de hayat başarı hikâyeleri kadar başarısızlık hikâyeleriyle de doludur. Olası bir başarısızlık durumu kişiye umutsuzluk yerine öğretici dersler verebilir. Burada devreye bakış açınız girer. Başarısızlık karşısında hayata küsmek yerine başarısızlığa sebep olan faktörleri belirleyin ve değerlendirin. Etkili bir değerlendirme süreci aynı başarısızlıkların tekrarlanma riskini azaltır.
4. Korkularınızla Yüzleşin
Korkularla tekrar tekrar yüzleşmek zamanla kaygının azalmasına sebep olur. Atikofobiyi yenmek için kendinize başarısız olma fırsatı verin. Başarısız olduğunuzda ortaya çıkan hisleri ve düşünceleri değerlendirin. Başarısızlık sonucunun tahmin ettiğiniz kadar yıkıcı olmadığını göreceksiniz. En kötü başarısızlık hikâyesinin bile bir sonu vardır. Başarısızlık durumundan kurtulmak ve başarısızlık sonucu ortaya çıkan hislerin sonlanması bile büyük bir başarı olarak değerlendirilebilir.
5. Kontrolü Elinize Alın
Düşüncelerinizin ve işlerinizin sizi yönetmesine izin vermeyin. Başarısızlık korkusuyla bunaltıcı ve zorlayıcı işlerin sizi yoğun bir strese sokmasına izin verirseniz başarısız olma olasılığınız büyük oranda artar. Bunun yerine, düşüncelerinizi siz yönetin. Ağır iş yüklerini küçük parçalara ayırmayı ve her bir parçaya tek tek odaklanarak işlerinizi tamamlamayı deneyin. Büyük resmi düşünmektense, odağınızı tamamen küçük parçalara ayırmak stres seviyenizi dengede tutar, odaklanmayı kolaylaştırır. İşleri yine de yetiştiremeyeceğinizi düşünüyorsanız sevdiklerinizden yardım istemekten çekinmeyin.
